Galicia en guerra
Eduardo Rolland
Por Samuel Solleiro
Vivimos en tempos de desenmascarar tópicos. E un dos gordos, dos importantes, o rei de todos os tópicos, se callar, para os que somos de por aquí, é ese da GZ radicalmente rural até case onte. O da GZ-caracol que vai tan devagar que pensa que é o século XIX porque saca a cabeza pola fiestra e chove aínda que a poucos quilómetros celebran xa o XXI, e que leva séculos agochada na súa cuncha e por iso esvaran por ela todas as novidades que traen os tempos e, pase o que pase ao seu redor, ela é testemuña cega, xorda e muda (tanto que nen testemuña chega a ser) duns acontecementos que sempre lle veñen demasiado grandes.
E aquí Eduardo Rolland, que de molusco semella ter máis ben pouco, responde simplemente que non. O seu libro demostra que na GZ teñen pasado cousas importantes e que, precisamente, ese tópico da GZ-caracol, ten funcionado como unha das máis intelixentes estratexias do poder para que esas cousas importantes pasasen sempre insultantemente desapercibidas.
En Galicia en guerra o contexto é a Segunda Guerra Mundial. O Estado español de Francisco Franco era supostamente neutral, e por se a suposta neutralidade esa non abondase, GZ era, tamén supostamente, unha selva acrítica de vacas, lobos e sancristáns na que non se ía xogar un conflito tan importante como a Segunda Guerra Mundial. E no entanto, as investigacións de Eduardo Rolland sacan á luz que si. Que GZ tivo máis importancia na guerra da que se pensa. Nárranse aquí, entón, algúns casos nos que GZ estivo "no mundo" nos anos 30 e 40. Uns máis coñecidos e outros completamente novos polo menos en letra impresa, todos eles aterradores.
A saber: un desfile triunfal da Wehrmacht en Vigo xusto antes de invadir Polonia, unha enorme antena para submarinos levantada polos nazis en Arneiro (Cospeito), os anos da febre do volframio, o uso máis habitual do que se pensa dos portos de Vigo e Ferrol para reabastecemento dos submarinos alemáns, a División Azul, os galegos en Mauthausen, os ataques dos aliados aos pesqueiros galegos sospeitosos de espionaxe, a arañeira de axentes e institucións nazis que chegou a ser Vigo, o uso desta cidade como refuxio e lugar de embarque a Arxentina de persoeiros do partido como o malencarado Walter Kutschmann e outros. E nós sen sabelo.
O libro de Eduardo Rolland explica isto todo con eficacia e con humildade. É unha crónica que resulta dun traballo serio en arquivos e hemerotecas, e transmítea sen pretensións, crudamente, sen dicer máis do necesario e sen pensar polo leitor. É un libro pequeno, o material tampouco é tantísimo, suponse, e tampouco consiste nunha extenuante treboada de datos e datas sen tregua que talvez se soportase mal. Os capítulos máis coñecidos polo público, como o da División Azul ou o das minas de Volframio están narrados sabendo que o leitor algo coñece do tema e entón adoptan por momentos formas xornalísticas diferentes e máis dinámicas, como a entrevista ou o testimonio. E para quen, polo motivo que for, teña ganas de listas, o libro inclúe algunhas, até agora inéditas: galegos mortos en Mauthausen, submarinos afundidos nas costas de aquí, listaxe de nazis buscados polos aliados no Estado español, estas cousas.Que Francisco Franco simpatizaba claramente co bando alemán e que a súa neutralidade non era unha neutralidade auténtica, é ben sabido.
Que GZ non era, en realidade, ese caracol que se pensaba e se houbese que comparala con algún molusco sería máis ben un polbo (porque vive do mar e porque a cuncha a leva por dentro), era unha idea que antes ou despois había que pór sobre a mesa. Mais o que subxaz neste Galicia en guerra(e se non subxaz sempre pode o leitor coa súa bendita omnipotencia facer subxacer) é a condición de lixeira de España que foi GZ através dos tempos. Un lugar deliberadamente a monte no que Francisco Franco verqueu impunemente todos os refugallos que, de portas a fóra, o réxime prefería non ter á vista polo que puidese pasar. En días de desafortunado revival nos que se tende a pensar o franquismo como un conglomerado de cancións de Los Brincos, sofás de skai e Gaby, Fofó e Miliki é máis urxente que nunca situalo no seu auténtico contexto histórico: o dos fascismos europeos. O anaquel da historia do que nunca debeu saír e saíu.
Edita: Edicións Xerais de Galicia
